Francesco Laurana, Madonna met Kind (c.1474),
kerk van Materdomini Napels
kerk van Materdomini Napels
Triomfboog Alfonso, Castel Nuovo Naples
Francesco Laurana komt uit Vrana in Dalmatie. Hij verschijnt in 1453 voor het eerst in Napels, waar hij, waarschijnlijk door bemiddeling van Pietro da Milano en als diens medewerker, deelneemt aan de bouw van de Triomfboog van Alfonso. Alfonso van Aragon veroverde 1442 Napels. Hij was een bewonderaar van klassieke cultuur en richtte een bibliotheek en de eerste humanistische academie van Italie op. Onder zijn regering ontwikkelde Napels zich tot een centrum van beeldhouwkunst. Ten teken van overwinning liet hij de toegangspoort van de oude middeleeuwse burcht Castel Nuovo vervangen door een triomfboog. De tussen de hoge torens geschoven, zeer complexe marmeren boog verenigt drie functies in zich: toegangspoort, triomfboog en cenotaaf (grafmonument ter ere van doden wier stoffelijk overschot men niet heeft). Omstreeks 1451-1452 werden ongeveer dertig beeldhouwers en assistenten gecontracteerd voor de uitvoering van deze boog, onder wie Da Milano en Paolo Romano, Isaia da Pisa, Andrea dell'Aquila, Antonio di Chellino, Dominico Gagini. Da Milano werkte in die tijd in Ragusa en had veel contact met Laurana. In de kapel Santa Barbara in Castel Nuovo is een Madonna en Kind uit c. 1458 en in de Cappella Palatina is een tabernakel (1458-59) van Gagini. Toen Alfonso in 1458 stierf, was het werk aan de triomfboog nog in volle gang. Da Milano voltooide de boog pas in 1471.
De twee verdiepingen van de boog, die worden onderverdeeld door zes horizontale vlakken, maken de uitzonderlijke lengte tussen de hoge torens mogelijk. De sculpturen zijn vooral te vinden in de hoge attieken van de bogen en de kroon, waarbij klassieke triomfarchitectuur en christelijke iconografie en elementen van historische representatie gecombineerd worden. De allegorische figuren op de bovenste boog vertegenwoordigen de vier deugden (van links naar rechts: Matigheid, Rechtsvaardigheid (gemaakt door Laurana), Standvastigheid en Grootmoedigheid). Op het timpaan, waarop twee symbolische beelden van rivieren zijn afgebeeld, staat het beeld van de aartsengel Michael. Voor prachtige foto's van de reliëfs, waaronder 'Trionfo de Alfanso' met Alfons I op zijn strijdwagen gemaakt door Laurana en die geplaatst is boven de onderste boog, kijk op: Art & Architecture. Laurana, die tegenwoordig wordt gezien als de belangrijkste medewerker aan het project, werd door de kunstgeschiedenis pas aan het eind van de 19e eeuw ontdekt (bron: De kunst uit de Italiaanse renaissance van uitgever Konemann).
De twee verdiepingen van de boog, die worden onderverdeeld door zes horizontale vlakken, maken de uitzonderlijke lengte tussen de hoge torens mogelijk. De sculpturen zijn vooral te vinden in de hoge attieken van de bogen en de kroon, waarbij klassieke triomfarchitectuur en christelijke iconografie en elementen van historische representatie gecombineerd worden. De allegorische figuren op de bovenste boog vertegenwoordigen de vier deugden (van links naar rechts: Matigheid, Rechtsvaardigheid (gemaakt door Laurana), Standvastigheid en Grootmoedigheid). Op het timpaan, waarop twee symbolische beelden van rivieren zijn afgebeeld, staat het beeld van de aartsengel Michael. Voor prachtige foto's van de reliëfs, waaronder 'Trionfo de Alfanso' met Alfons I op zijn strijdwagen gemaakt door Laurana en die geplaatst is boven de onderste boog, kijk op: Art & Architecture. Laurana, die tegenwoordig wordt gezien als de belangrijkste medewerker aan het project, werd door de kunstgeschiedenis pas aan het eind van de 19e eeuw ontdekt (bron: De kunst uit de Italiaanse renaissance van uitgever Konemann).
Reliëf binnenkant van de triomfboog Alfonso, Castel Nuovo Naples (foto Henk Woudsma)
Laurana's stijl is moeilijk te definiëren. Aan de oppervlakte lijkt het allemaal renaissance, onder dat oppervlak allemaal gotiek. De zoetheid van Laurana's de hoofden herinnert enigzins aan Luca della Robbia, en zijn figuren aan dat van Botticelli. Maar in tegenstelling tot Botticelli voelde Laurana nooit de menselijke figuur als een materiële zaak. Zijn figuren bestaan door middel van een troebele stroom draperie uit prachtige vormen. Dit kun je vooral zien in het marmeren beeld 'Madonna en Kind' (ca. 1474) in de Kerk van Materdomini. In het nog enige bestaande deel van het 13e eeuwse gebouw, de Cappella Palatine, wordt het portaal door een Madonna (1474) van Laurana gesierd. Ook hier is een Tronnende Maddona en Kind (c.1487) van Laurana aanwezig afkomstig van de kerk Sant' Augostino della Zecca (zie foto rechts). De muren van dit kapel waren overigens voorzien van fresco's van Giotto en zijn school. Tegenwoordig zijn daar nog slechts fragmenten van over. Van Jacopo della Pila is er een tabernakel gedateerd uit 1481.
